Niedawno opowiadałam Wam o tym, co warto zobaczyć w Bytowie i wspomniałam oczywiście o bytowskim zamku oraz zachodniokaszubskim muzeum. Dziś chciałabym Wam więcej opowiedzieć o samym zamku oraz muzealnych instalacjach dostępnych do zwiedzania na jego terenie. Gotowi?

Wystawy w muzeum Zachodniokaszubskim

Muzeum podzielone jest na dwa działy – dział etnograficzny oraz dział artystyczno-historyczny. W muzeum znajdują się zarówno wystawy stałe, jak i wystawy czasowe.

---

Parter – wystawa etnograficzna „Kultura materialna Kaszubów Bytowskich”

W średniowieczu na parterze zamku mieściły się kwatery dla knechtów i służby, a także pomieszczenia gospodarcze, takie jak piekarnia, kuchnia i browar. Dziś każda z sześciu sal na parterze poświęcona jest innej grupie zabytków etnograficznych:

Rolnictwo (uprawa ziemi i hodowla zwierząt)

W tej sali wyeksponowane zostały narzędzia i sprzęty wykorzystywane na ziemi bytowskiej w ciągu ostatnich dwóch stuleci. Zbiory zawierają zarówno przedmioty, które zupełnie wyszły już z użycia, jak i te, które nadal można znaleźć w wielu gospodarstwach, jak: drewniane jarzma na krowy i woły, drewniane brony, plecione baty z dębowych łubków, radła z drewnianymi odkładnicami, cepy dwukapicowe, dłubane naczynia zasobowe na ziarno, koryta do parzenia świń, żarna, młyny kaszowe i wiele innych.

Zajęcia pozarolnicze

Kolekcja obejmuje eksponaty związane z rybołówstwem, pszczelarstwem, zbieractwem i łowiectwem, które stanowiły dodatkowe zajęcia obok rolnictwa i hodowli zwierząt. W dziale rybołówstwa można znaleźć około 20 ości do kłucia ryb, młot do głuszenia ryb, dłubankę z Jeziora Bobięcińskiego oraz narzędzia do zimowych połowów pod lodem. Wśród sprzętu do połowu raków wyróżniają się bębenki zwane wiancorkami oraz ceramiczna lampa do wabienia raków.

Pszczelarstwo reprezentują słomiane koszki różnych kształtów i rozmiarów, 30 uli słomianych, 5 uli domkowych oraz specjalistyczne narzędzia do obsługi pszczelich rojów. W zbiorach dotyczących zbieractwa znajdują się kosze na grzyby i jagody, grzebienie do zbierania jagód oraz narzędzia do wydobywania torfu. Kolekcja łowiecka zawiera kłusownicze łapice na grubego zwierza (widoczne na zdjęciu) oraz łapki na myszy i szczury, często wykonane własnoręcznie z dużą inwencją twórczą.

Rzemiosła wiejskie

Sala trzecia i czwarta poświęcone są rzemiosłom wiejskim, takim jak kowalstwo, kołodziejstwo, stolarstwo, ciesielstwo i bednarstwo. Muzealne zbiory kowalskie obejmują pełne wyposażenie kuźni, w tym narzędzia, półfabrykaty oraz gotowe wyroby, takie jak pługi żelazne, zawiasy, okucia do drzwi, samorobne klucze do śrub i podkowy końskie. Szczególną uwagę przyciąga palenisko z drewnianą konstrukcją oraz dwa miechy kowalskie, z których jeden posiada kompletny osprzęt.

Zbiory kołodziejstwa obejmują drewniane podstawy do osadzania kół, półfabrykaty kół i piast oraz narzędzia do obróbki drewna, takie jak wiertła, ośniki, ciosły i topory. Zbiór stolarstwa składa się z różnorodnych narzędzi oraz gotowych wyrobów stolarskich, takich jak zydle, kredensy, skrzynie i przedmioty codziennego użytku domowego. Ciesielskie narzędzia reprezentowane są przez kilka pił trackich, a kolekcję uzupełniają narzędzia wspólne dla stolarzy, cieśli i bednarzy. Bednarstwo reprezentowane jest przez gotowe wyroby, takie jak beczki, balie, wiadra i pięknie zdobione maselnice, a także specjalistyczne narzędzia, w tym młotek do nabijania metalowych obręczy, cyrkle, rysiki bednarskie oraz strugi do obróbki klepek.

Plecionkarstwo i tkactwo

Sala piąta prezentuje zarówno tradycyjne plecionkarstwo, jak i tkactwo. W zakresie plecionkarstwa w muzeum możemy obejrzeć zbiór ponad 100 wyrobów, w tym użytkowe plecionki wykonywane przez gospodarzy dla własnych potrzeb oraz współczesne wyroby dekoracyjno-pamiątkarskie autorstwa takich twórców jak Albert Speiser z Motarzyna, Józef Kropidłowski z Niezabyszewa, Bronisław Pobłocki z Gostomka i Anna Ostrowska z Wdzydz Tucholskich.

Kolekcja obejmuje kosze na grzyby, jagody i ziemniaki, różne wielkości tzw. kip gospodarskich, a także plecione buty słomiane oraz wyplatane słomą burty do sań. Jeśli chodzi o tkactwo, w muzeum można obejrzeć wiele narzędzi związanych z obróbką lnu i wełny, a wystawie stałej odtworzony został cały proces technologiczny, od zrywania lnu z pola do tkania na krosnach. Wśród eksponatów znajduje się szczotka do czesania lnu z II połowy XVII wieku.

Wyposażenie wnętrza domowego

Kolekcja mebli i przedmiotów codziennego użytku została wyodrębniona z kolekcji ludowych rzemiosł jako zbiór obiektów reprezentujących najbardziej charakterystyczne elementy wyposażenia wiejskiej chałupy. Znajdują się tu zarówno sprzęty wykonane przez wiejskich stolarzy i gospodarzy na własne potrzeby, jak i wyroby fabryczne i miejskie, takie jak kufry, meble posagowe, wagi, żelazka oraz magle w żeliwnych obudowach. W skład muzealnej kolekcji wchodzi również ceramika użytkowa z okresu międzywojennego, w tym pojemniki na kaszę, mąkę i bańki na oliwę.

Ja osobiście uwielbiam wystawy etnograficzne, bo dzięki nim naprawdę można przenieść się w czasie.

---

Pierwsze piętro – wystawa historyczna

W średniowieczu było to główne piętro zamku, gdzie rezydował zarządca krzyżacki – prokurator oraz jego oddział rycerzy. Znajdowało się tu pięć pomieszczeń. Pierwszym, które zwiedzamy po zejściu z krętych schodów, jest dawny refektarz, czyli jadalnia. Następnie przechodzimy do komnaty urzędnika krzyżackiego, kaplicy zakonnej oraz dwóch ostatnich sal, które za czasów krzyżackich służyły jako dormitorium, czyli sypialnie.

Refektarz

Reflektarz czyli jadalnia była prawdopodobnie najprzytulniejszym pomieszczeniem w zamku, ponieważ znajdował się największy w zamku kominek. W ciągu dnia pomieszczenie było oświetlane dużymi oknami, a po zmroku rozjaśniał je ogień z kominka oraz światło świec i pochodni. Dodatkowe ciepło pochodziło z piekarni umiejscowionej pod refektarzem. Wyposażenie jadalni było skromne: duży stół z ławami, szafa lub skrzynia na naczynia, pulpit do czytania Biblii i Reguły Zakonnej oraz lavabo, czyli niewielka umywalnia wnękowa, umieszczona zazwyczaj przy wejściu.

Obecnie w refektarzu można zobaczyć średniowieczną figurę św. Katarzyny, XV-wieczny krucyfiks oraz gotycką skrzynię zdobioną ornamentem fałdowym.

Komnata prokuratora

Twierdza w Bytowie była siedzibą prokuratora, podlegającego bezpośrednio Wielkiemu Mistrzowi, a jego komnata służyła zarówno jako biuro, jak i mieszkanie.

W tej części twierdzy oglądać można średniowieczne elementy uzbrojenia znalezione podczas wykopalisk, kopie broni z tamtego okresu oraz zbroję płytową. Szczególnie interesujące są zabytki związane z miastem Bytów, takie jak miecz miejscowego kata z XVI-XVII wieku oraz replika gotyckiego tłoka pieczętnego z herbem Bytowa.

Kaplica

Na ścianach kaplicy widniały barwne polichromie, z których relikty przetrwały aż do II wojny światowej. Niestety, brak jest jakichkolwiek informacji dotyczących jej wyposażenia. W kaplicy zobaczyć można przede wszystkim zabytki sztuki sakralnej oraz przedmioty przeznaczone do sprawowania liturgii powstałe na przestrzeni kilku stuleci – od XV do XIX w.

Dormitorium, Sala Gryfitów i sala Portretowa

W średniowieczu dormitorium braci zakonnych składało się z trzech wąskich sal o kolebkowych sklepieniach, które służyły jako komnaty mieszkalne. Obecnie ich układ jest trudny do rozpoznania., a pierwsza sala jedynie w przybliżeniu odzwierciedla pierwotny podział. Dwie pozostałe sale, które uległy największym zniszczeniom podczas najazdu Szwedów, obecnie stanowią jedno obszerne wnętrze Sali Portretowej.

Obecnie sale dawnego dormitorium mieszczą wystawy poświęcone Gryfitom. W pierwszej z sal – Sali Gryfitów, znajduje się kopia Wielkiej Mapy Księstwa Pomorskiego, opracowanej w XVII wieku na zlecenie księcia Filipa II, znanej jako mapa Lubinusa. Można obejrzeć tu również zabytki związane z wprowadzeniem reformacji na Pomorzu.

W ostatniej sali na pierwszym piętrze, zwanej Salą Portretową, znajduje się galeria portretów książąt pomorskich. Wszystkie obrazy, powstałe na początku lat 90. XX wieku, są dziełem Karoliny Szyman-Piórkowskiej. Kolekcja przedstawia 16 portretów książąt i księżniczek pomorskich, związanych historycznie z bytowskim zamkiem, począwszy od Eryka II, który w 1454 roku otrzymał zamek od Kazimierza Jagiellończyka, po Bogusława XIV, którego bezpotomna śmierć w 1637 roku zakończyła panowanie dynastii Gryfitów na Pomorzu.

W Sali Portretowej od wielu lat odbywają się koncerty kameralne w ramach cyklicznej imprezy „Muzyka na Zamku”. Występy profesorów i studentów Gdańskiej Akademii Muzycznej odbywają się tam w każdy pierwszy wtorek miesiąca w czasie trwania roku akademickiego.

---

Drugie piętro – sala wystaw czasowych

W średniowieczu na drugim piętrze znajdował się wysoki strych, który pełnił funkcję spichlerza. Obecnie to piętro zostało podzielone na trzy kondygnacje: poddasze, magazyny oraz salę wystaw czasowych. Jest to największe pomieszczenie ekspozycyjne w muzeum, gdzie corocznie odbywa się kilka wystaw czasowych. Najczęściej prezentowane są tam ekspozycje dotyczące sztuki współczesnej i ludowej, a także wystawy tematyczne z zakresu historii, archeologii i etnografii.

Informacje o wystawach czasowych można znaleźć w zakładce „Archiwum” oraz „Aktualności”. My trafiliśmy na wystawę prac „Zapal ciemność. Malarstwo Tadeusza Drozdowskiego”, którą będzie można oglądać do 6 października 2024r.

Poddasze: Współczesna sztuka ludowa Kaszub

Wystawa na poddaszu prezentuje różnorodne aspekty współczesnej sztuki ludowej na Kaszubach. Można tu zobaczyć rzeźbę, malarstwo na płótnie i szkle, hafciarstwo, stroje sceniczne, garncarstwo, zabawkarstwo oraz instrumenty muzyczne – wszystko to, co jest najbardziej charakterystyczne dla współczesnej kaszubskiej ludowości.

Baszta Młyńska

Podczas mojej wizyty w muzeum Baszta Młyńska była zupełnie pustym pomieszczeniem. Z tego co widziałam, wcześniej stała tu makieta średniowiecznego Bytowa (teraz makieta znajduje się na jednym z niższych pięter), ryciny ukazujące zamek, fotografie przedwojennego miasta, a także zabytki pozyskane w trakcie badań archeologicznych prowadzonych na terenie zamkowego dziedzińca. W muzeum znajduje się jeszcze kilka wolnych pomieszczeń, więc mam nadzieję, że następnym razem kiedy odwiedzę Bytów, będę miała zobaczyć znacznie więcej pamiątek historycznych.

Mur obronny

Mur obronny to kurtyna, która łączy Basztę Młyńską oraz Basztę Różaną. Kiedyś takie same mury stanowiły skrzydła południowe i wschodnie, umożliwiając obejście dziecińca wokół (od XVI w. zabudowane przez Gryfitów). Do dziś zachodni fragment kurtyny jest niezabudowaną częścią muru.

Muzeum w poniedziałki jest czynne w godzinach 10-16, a w pozostałe dni dwie godziny dłużej – 10-18. Co ciekawe, w poniedziałki wstęp na ekspozycje stałe: „Kultura materialna Kaszubów Bytowskich”, „Twórczość Józefa Chełmowskiego” jest bezpłatny.

---

Zachodniokaszubskie muzeum w Bytowie – dojazd

Dojazd do muzeum jest bardzo prosty, ponieważ po przejechaniu bydgoskiego mostu zamek widać bardzo dobrze już z daleka. Wystarczy kierować się w stronę ceglanych wież. 

Zachodniokaszubskie muzeum w Bytowie – parking

O parking nie trzeba się martwić, ponieważ na terenie muzeum znajduje się wiele miejsc parkingowych. Co sprytniejsi mogą znaleźć również miejsce parkingowe w innej części miasta, przy okazji pospacerować po zamkowych okolicach. Parking pod samym zamkiem jest bezpłatny dla osób zwiedzających.

Więcej ciekawych miejsc w Bytowie i okolicach możecie zobaczyć we wpisie Co zobaczyć w Bytowie?

Agnieszka

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych dostępnych w muzeum, muzeumbytow.pl, wikipedia.pl, nocowanie.pl, pomorskie.travel, bytow.com.pl.